Sổ tay Phục hồi chức năng Lâm sàng Braddom, Ấn bản thứ hai (2026). Chương 6: Y học Lao động và Phục hồi chức năng Nghề nghiệp

Sổ tay Phục hồi chức năng Lâm sàng Braddom, Ấn bản thứ hai (2026)
Nhà xuất bản: ELSEVIER, 2026
Tác giả: David Cifu, Henry L. Lew – Dịch và chú giải: Ths.Bs. Lê Đình Sáng
(C) Bản dịch tiếng Việt bởi THƯ VIỆN Y HỌC MEDIPHARM

Chương 6: Y học Lao động và Phục hồi chức năng Nghề nghiệp

Occupational medicine and vocational rehabilitation
Renald Peter Ty Ramiro
Braddom’s Rehabilitation Care: A Clinical Handbook, 6, 43-54.e5

Hướng dẫn Nhanh

Chương này giới thiệu các khái niệm chính trong lĩnh vực y học lao động và phục hồi chức năng nghề nghiệp, và cách chúng giải quyết các thương tật hoặc bệnh tật liên quan đến công việc trong lực lượng lao động. Nó cũng trình bày dịch tễ học của các mối nguy liên quan đến công việc với các chiến lược dựa trên bằng chứng để phòng ngừa, điều trị, đánh giá chức năng, phục hồi và hỗ trợ. Nó nhấn mạnh cách tiếp cận mô hình sinh học-tâm lý-xã hội đối với tình trạng mất khả năng lao động và mô tả các can thiệp phục hồi chức năng để tối đa hóa việc trở lại làm việc và duy trì hiệu suất công việc, vì tình trạng việc làm có liên quan mật thiết đến an ninh tài chính và sức khỏe lâu dài của một người (Bảng 6.1).

GIỚI THIỆU (BẢNG 6.2)

Y học lao động và phục hồi chức năng nghề nghiệp là các ngành học đa phương thức toàn diện, đặc biệt giải quyết các khiếm khuyết, hạn chế hoạt động và sự tham gia vào công việc của người lao động. Y học phục hồi chia sẻ cách tiếp cận chăm sóc lấy bệnh nhân làm trung tâm trong việc tăng cường sức khỏe, phòng ngừa và điều trị thương tật, phục hồi và khôi phục chức năng có ý nghĩa, và thích ứng môi trường để duy trì năng suất và hiệu suất làm việc của người lao động.

Y HỌC LAO ĐỘNG (BẢNG 6.3)

Y học lao động đánh giá, điều trị và phòng ngừa các tình trạng sức khỏe liên quan đến công việc bằng cách sử dụng quan điểm sinh học-tâm lý-xã hội. Điều này giải quyết toàn bộ sự khỏe mạnh của người lao động (thể chất, hóa học, sinh học, xã hội, giải trí, tinh thần và tâm lý), không chỉ là sự vắng mặt của bệnh tật. Việc tăng cường sức khỏe và năng lực của người lao động trong một môi trường làm việc an toàn được nhấn mạnh và phản ánh trong định hướng lãnh đạo, các ưu tiên quản lý, thái độ của nhân viên, các chính sách, quy trình và các kết quả báo cáo có thể đo lường được.

Lịch sử Y học Lao động

Cuộc Cách mạng Công nghiệp đã dẫn đến nhiều tình trạng sức khỏe liên quan đến công việc hơn, thúc đẩy Bác sĩ Bernardino Ramazzini viết cuốn De Morbis Artificum Diatriba (Bệnh của Người lao động) vào năm 1700, tiên phong cho các khái niệm về nghỉ ngơi, tập thể dục, nhận thức về tư thế và vệ sinh (Hình 6.4). Các hạn chế về độ tuổi, giờ làm việc, các quy chuẩn xây dựng an toàn hơn và các tiêu chuẩn cũng được áp dụng. Năm 1884, Thủ tướng Đức Otto von Bismarck đã đề xuất hệ thống bồi thường cho người lao động hiện đại đầu tiên, được gọi là bảo hiểm tai nạn lao động, và Luật Bảo hiểm Tuổi già và Mất khả năng lao động năm 1889. Tương tự tại Hoa Kỳ, sự gia tăng các thương tật cơ xương khớp liên quan đến công việc trong những năm 1900 đã tạo ra nhiều sự vận động và chính sách hơn để bảo vệ người lao động. Y học lao động (trước đây là y học công nghiệp) đã được cập nhật, bao gồm y tế công cộng, y học môi trường, độc chất học, và đánh giá lâm sàng và điều trị các thương tật tại nơi làm việc. Chuyên ngành y học phục hồi rất phù hợp trong lĩnh vực này.

Hình 6.4. Bác sĩ Bernardino Ramazzini – Người được coi là “Cha đẻ” của Y học lao động

Dịch tễ học về Thương tật, Bệnh tật và Tử vong liên quan đến Công việc (Bảng 6.5)

Tử vong do tai nạn lao động không chủ ý là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ ba tại Hoa Kỳ, sau bệnh tim và ung thư. Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ cho biết năm nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại nơi làm việc là: liên quan đến giao thông (40%); trượt, vấp và ngã (17%); bạo lực tại nơi làm việc (15%); tai nạn với thiết bị hoặc vật thể lao động (13%); và tiếp xúc với các chất độc hại (10%). Năm 2016, các ngành nghề có số ca tử vong cao nhất là tài xế, nông dân/chủ trang trại/công nhân nông nghiệp, công nhân bảo trì sân bãi, giám sát viên xây dựng và công nhân khai thác, và thợ lợp mái. Tại các công trường xây dựng, “tứ đại tử vong” là ngã, bị vật thể va vào, điện giật, và bị kẹt giữa các vật thể, với việc bảo vệ chống ngã là tiêu chuẩn an toàn bị vi phạm thường xuyên nhất. Tỷ lệ tử vong do nghề nghiệp khác nhau theo giới tính (nhiều hơn ở nam giới), độ tuổi (15% là từ 65 tuổi trở lên), và chủng tộc (công nhân da trắng hoặc gốc Tây Ban Nha/La-tinh có tỷ lệ thương tật gây tử vong cao hơn so với công nhân da đen, châu Á và người Mỹ bản địa).

Đối với các thương tật tại nơi làm việc gây mất khả năng lao động, các nguyên nhân hàng đầu là gắng sức quá mức (do nâng, mang, ném và các chuyển động xoắn) và mệt mỏi (một vấn đề của Hội đồng An toàn Quốc gia [NSC] đối với các sự cố an toàn của tài xế). Những thương tật này được gọi chung là các rối loạn cơ xương khớp liên quan đến công việc (WMSDs). Các thương tật nghề nghiệp không gây tử vong khác bao gồm các bệnh liên quan đến tiếp xúc với chất độc/nhiệt/lạnh/bức xạ, mất thính lực, bệnh tâm thần, các bệnh ác tính liên quan đến công việc, nhiễm trùng và các bệnh về đường hô hấp. Những bệnh này thường thấy trong các cơ sở điều dưỡng và chăm sóc nội trú, dịch vụ thú y, dịch vụ cảnh sát và cứu hỏa, sản xuất và xây dựng. Các thương tật liên quan đến công việc bao gồm các chi phí trực tiếp (thanh toán bồi thường cho người lao động, chi phí y tế và chi phí cho các dịch vụ pháp lý) hoặc chi phí gián tiếp (đào tạo nhân viên thay thế, điều tra tai nạn với các biện pháp khắc phục, mất năng suất, sửa chữa thiết bị và tài sản, và các chi phí liên quan đến tinh thần/vắng mặt của nhân viên). Năm 2016, các thương tật mới mắc phải hoặc có từ trước đã dẫn đến 104 triệu ngày làm việc bị mất, với tổng chi phí là 151,1 tỷ USD. Số tiền này bao gồm tổn thất về lương và năng suất (49,5 tỷ USD), chi phí y tế (33,8 tỷ USD), chi phí hành chính (48,3 tỷ USD), chi phí không được bảo hiểm của người sử dụng lao động (12,1 tỷ USD), và các chi phí gián tiếp khác cho thiệt hại về xe cơ giới và tài sản. Các ước tính cho thấy các nhà tuyển dụng ở Hoa Kỳ trả gần 1 tỷ USD mỗi tuần chỉ riêng cho chi phí bồi thường lao động trực tiếp.

CÁC BIỆN PHÁP THÍCH ỨNG CHO NGƯỜI BỊ KHIẾM KHUYẾT/KHUYẾT TẬT

Môi trường Nơi làm việc và Quy định An toàn

Cơ quan Quản lý An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp (OSHA) (Bảng 6.6), được thành lập vào năm 1970, quy định một hệ thống cho các điều kiện làm việc an toàn và lành mạnh cho các nhà tuyển dụng và người lao động trong các lĩnh vực tư nhân và công cộng của ngành công nghiệp nói chung, khai thác mỏ và xây dựng. Cơ quan này bắt buộc việc ghi chép tất cả các thương tật có thể báo cáo liên quan đến công việc. Các cuộc thanh tra định kỳ được thực hiện trong các ngành công nghiệp nguy hiểm hoặc để ứng phó với một thảm họa, một ca tử vong liên quan đến công việc, một khiếu nại của nhân viên, hoặc sự gia tăng đột biến của các thương tật có thể báo cáo. Nó cũng cung cấp các dịch vụ tư vấn để đảm bảo sự tuân thủ của các quan chức an toàn khu vực công và tư. Các chuyên gia an toàn nội bộ của nhà tuyển dụng được công nhận bởi Hội đồng Chuyên gia An toàn được Chứng nhận, cùng với các chuyên gia vệ sinh công nghiệp được chứng nhận, phát triển các chiến lược để giảm thiểu thương tật tại nơi làm việc. Các phương pháp tiếp cận đơn giản và chi phí thấp liên quan đến sự lãnh đạo cấp cao nhất, sự tham gia của nhân viên, và một chiến lược tìm-và-khắc phục là có hiệu quả. Các cơ quan khác giải quyết các vấn đề an toàn tại nơi làm việc là Viện Quốc gia về An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp, NSC, và Hiệp hội Chuyên gia An toàn Hoa Kỳ. Điều tra Dân số về Thương tật Nghề nghiệp gây Tử vong của Cục Thống kê Lao động năm 2018 liệt kê 10 mối nguy hàng đầu tại nơi làm việc: các yêu cầu chung về bảo vệ chống ngã, giao tiếp về mối nguy, giàn giáo, bảo vệ hô hấp, khóa/gắn thẻ, thang, xe nâng công nghiệp, các yêu cầu đào tạo về bảo vệ chống ngã, bảo vệ máy móc, và bảo vệ mắt và mặt.

Công thái học và các Chiến lược Phòng ngừa

Công thái học (Ergonomics) (Bảng 6.7) là khoa học về việc điều chỉnh điều kiện nơi làm việc và yêu cầu công việc cho phù hợp với năng lực của người lao động, với mục tiêu loại bỏ WMSD và phòng ngừa việc sử dụng cơ bắp quá mức, tư thế xấu, hoặc chấn thương tích lũy từ các công việc lặp đi lặp lại (Hình 6.1). Các biện pháp này bao gồm việc giảm thiểu tư thế khó xử, sự lặp lại, xử lý vật liệu, lực, chèn ép cơ học, rung động, nhiệt độ khắc nghiệt, chói lóa, ánh sáng không đủ, và thời gian tiếp xúc. Các can thiệp công thái học có hiệu quả hơn đối với những người lao động đã có khiếm khuyết (phòng ngừa thứ cấp/tam cấp).

Một phương pháp tiếp cận theo từng bước trong việc thực hiện các biện pháp an toàn là hệ thống phân cấp kiểm soát mối nguy, từ hiệu quả nhất đến ít hiệu quả nhất bao gồm loại bỏ, thay thế, kiểm soát kỹ thuật, kiểm soát hành chính, và trang bị bảo hộ cá nhân (PPE) (Hình 6.2).

Hình 6.1: Một tư thế làm việc thoải mái trong đó các khớp được sắp xếp tự nhiên. Làm việc với cơ thể ở tư thế trung tính làm giảm căng thẳng và áp lực lên cơ, gân và hệ xương, và giảm nguy cơ phát triển rối loạn cơ xương khớp.

Hình 6.2: Hệ thống phân cấp kiểm soát năm bậc của Viện Quốc gia về An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp (NIOSH) để phòng ngừa thương tật.

Hai bậc đầu tiên được thực hiện tốt nhất ngay từ khi bắt đầu thiết kế nơi làm việc. Ba bậc thấp hơn là các phương pháp tiếp cận công thái học được sử dụng như những tuyến phòng thủ cuối cùng. Kiểm soát kỹ thuật thiết kế công việc để thích ứng với lực lượng lao động, chẳng hạn như thay đổi cách vận chuyển vật liệu, bộ phận và thiết bị hoặc điều chỉnh thiết lập máy trạm với các khuyến nghị (Hộp 6.1). Kiểm soát hành chính thay đổi các thực hành công việc và chính sách quản lý. Việc sử dụng PPE đóng vai trò như một rào cản giữa người lao động và mối nguy tiềm ẩn, mặc dù thiếu bằng chứng mạnh mẽ (can thiệp ban đầu).

Điều trị Mất khả năng lao động

Các bác sĩ phục hồi chức năng, bác sĩ y học lao động và các nhà cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng khác, những người có kiến thức về sinh lý thần kinh cơ xương khớp và tác động của các yếu tố môi trường, các tình trạng y tế, hoặc các khiếm khuyết thần kinh hành vi có thể đánh giá và cung cấp các điều chỉnh công việc cho tình trạng mất khả năng lao động liên quan đến công việc. Các chuyên gia phục hồi chức năng nghề nghiệp hoặc quản lý khuyết tật giúp đưa người lao động bị thương trở lại môi trường làm việc phù hợp càng sớm càng tốt, ngăn ngừa mất việc làm sản xuất. Chấn thương lưng là WMSD hàng đầu, dẫn đến 15% số ca nghỉ việc, và ước tính RTW là 68,2% sau 1 tháng, 85,6% sau 1 đến 6 tháng, và 93,3% sau 6 tháng trở lên. 32% số người lao động chưa trở lại làm việc sau 1 tháng là một mối quan tâm đáng kể. Nhận thức của nhân viên về việc có sức khỏe tổng quát kém và cảm thấy kiệt sức phải được giải quyết. Một phương pháp tiếp cận toàn diện mang lại những cải thiện lớn hơn trong kết quả khuyết tật so với các phương pháp tiếp cận tập trung cụ thể vào cột sống. Một WMSD lớn khác bao gồm các rối loạn chấn thương tích lũy như hội chứng ống cổ tay (CTS). Các rủi ro đối với CTS bao gồm lực tay đỉnh, tỷ lệ lặp lại gắng sức, tiếp xúc với rung động, và phần trăm thời gian thực hiện gắng sức tay. Các yếu tố cá nhân như béo phì, hút thuốc và tuổi già cũng có liên quan.

Trở lại Làm việc

Tình trạng việc làm là một chỉ số chính về năng lực chức năng, giá trị bản thân, ý thức về mục đích, an ninh tài chính và sức khỏe lâu dài của người lao động bị thương. Một mối liên hệ tương tự được thể hiện giữa tình trạng thất nghiệp và tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân. Các triệu chứng đau thể chất gia tăng, không hoạt động, bệnh tim mạch và giảm thể lực, lo âu, trầm cảm, tức giận, sợ hãi, cô lập xã hội và khó khăn tài chính dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống, thay đổi cảm nhận về bản thân, tăng khuyết tật, tăng sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe, tăng cô lập, lạm dụng chất và thậm chí tự tử. Do đó, RTW là liệu pháp cho sức khỏe tổng thể của nhân viên bị thương. Thật không may, có nhiều rào cản đối với RTW như các vấn đề tâm lý (triệu chứng trầm cảm, suy nghĩ tiêu cực hóa, và tự tin thấp), các khía cạnh xã hội của công việc (không hài lòng với công việc và đồng nghiệp không ủng hộ), mức độ/thời gian mất khả năng lao động, và các yêu cầu bồi thường của người lao động. Kỳ vọng RTW cao là một yếu tố dự báo mạnh mẽ cho sự phục hồi, và điều này được thấy ở các ca phẫu thuật ít xâm lấn hơn, có việc làm trước phẫu thuật, không có bệnh đi kèm, tuổi trẻ hơn, giới tính nam, và thời gian triệu chứng trước phẫu thuật ngắn hơn. Kỳ vọng RTW thấp được thấy ở những người có thời gian nghỉ ốm trước và sau phẫu thuật kéo dài (do đau hoặc mất khả năng lao động trước phẫu thuật), trầm cảm, căng thẳng tinh thần nghề nghiệp, thoát vị đĩa đệm bên, và hút thuốc. Tính chất mạn tính của thương tật ảnh hưởng đến RTW (Bảng 6.1). Đối với đau lưng cấp tính (0-6 tuần), các yếu tố ảnh hưởng đến RTW là kỳ vọng phục hồi, mức độ nghiêm trọng của thương tật, mức độ mất khả năng lao động, các yếu tố thể chất/tâm lý xã hội tại nơi làm việc, các yếu tố liên quan đến yêu cầu bồi thường, và nội dung điều trị. Đối với đau lưng mạn tính (≥12 tuần), một mối liên hệ tiêu cực với RTW được thấy ở giới tính nam, tuổi già, cường độ đau, tình trạng chức năng, chậm trễ trong việc giới thiệu, né tránh vì sợ hãi, suy nghĩ tiêu cực hóa về cơn đau, sự tham gia của luật sư, và bồi thường của người lao động. Mối liên hệ tích cực với RTW được thấy với các can thiệp điều trị (phục hồi chức năng/liệu pháp tập thể dục, tăng cường sức lao động, thuốc men, và phẫu thuật), sức khỏe tổng quát, tình trạng kinh tế xã hội, kết quả đánh giá năng lực chức năng (FCE), và các yếu tố thể chất tại nơi làm việc. Ngoài ra, nhận thức của người lao động bị thương về các kết quả RTW, chẳng hạn như hậu quả tài chính từ việc nghỉ làm, cải thiện sự phục hồi sớm.

Bảng 6.1: Các yếu tố ảnh hưởng đến việc Trở lại Làm việc tùy thuộc vào Tính chất Mạn tính của Thương tật

📌 Chú thích:

• FCE: Đánh giá năng lực chức năng (Functional Capacity Evaluation).

• VLTL: Vật lý trị liệu.

Nhân viên có Khiếm khuyết từ trước

Đạo luật Người Mỹ khuyết tật (ADA) năm 1990 (Bảng 6.8) bảo vệ cơ hội việc làm của các cá nhân khuyết tật bằng cách yêu cầu các biện pháp chống phân biệt đối xử đối với khiếm khuyết thể chất hoặc tâm thần của họ. Các nhà tuyển dụng trong khu vực công và tư nhân có 15 nhân viên trở lên bị cấm đưa ra các câu hỏi y tế trước khi đề nghị việc làm. Một cuộc kiểm tra y tế trước khi nhận việc chỉ xác định việc thực hiện các chức năng công việc thiết yếu, đặc biệt đối với công việc đòi hỏi thể chất. Một cuộc kiểm tra trước khi nhận việc sau khi đề nghị sẽ xem xét các rủi ro về thương tật trong tương lai. Phải cung cấp sự hỗ trợ hợp lý để tiếp cận cơ sở vật chất hoặc lịch làm việc được điều chỉnh. Chính phủ liên bang có nhiều quy định và ưu đãi khác nhau cho các nhà tuyển dụng để hỗ trợ các cá nhân khuyết tật trong lực lượng lao động. Đó là: a. Đạo luật Phục hồi chức năng năm 1973 (Mục 503), cấm các nhà thầu và nhà thầu phụ liên bang phân biệt đối xử với các cá nhân khuyết tật, với mục tiêu 7% lực lượng lao động được tuyển dụng của họ. b. Tín dụng thuế hàng năm cho các nhà tuyển dụng thuê các cá nhân đang trong quá trình phục hồi chức năng nghề nghiệp. c. Mạng lưới Hỗ trợ và Nguồn lực cho Người sử dụng lao động về Hòa nhập Người khuyết tật (EARN), cung cấp nghề nghiệp cho các cá nhân khuyết tật. d. Chương trình phục hồi chức năng nghề nghiệp của Bộ Cựu chiến binh Hoa Kỳ cho các cựu chiến binh bị khuyết tật liên quan đến dịch vụ. e. Vé đi làm cho các cá nhân nhận Bảo hiểm Khuyết tật An sinh Xã hội. f. USA Jobs, bổ nhiệm các cá nhân khuyết tật cho các cơ quan như Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia. Các cơ quan chính phủ phi liên bang, chẳng hạn như National Industries for the Blind và Reemploy Ability, hợp tác với các nhà tuyển dụng để giữ chân các nhân viên bị thương tại nơi làm việc thông qua các nhiệm vụ nhẹ và được điều chỉnh.

PHỤC HỒI CHỨC NĂNG NGHỀ NGHIỆP

Phục hồi chức năng Nghề nghiệp là gì? (Bảng 6.9)

Phục hồi chức năng nghề nghiệp là phương pháp tiếp cận đa chuyên ngành nhằm tối ưu hóa công việc cho các cá nhân trong độ tuổi lao động có các khiếm khuyết, hạn chế hoặc giới hạn liên quan đến sức khỏe, bất kể mức độ việc làm của họ. Tham gia vào quá trình này là các chuyên gia phục hồi chức năng, những người thực hành phương pháp tiếp cận sinh học-tâm lý-xã hội của Phân loại Quốc tế về Chức năng, Khuyết tật và Sức khỏe (ICF) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Phục hồi chức năng nghề nghiệp đa chuyên ngành giúp cải thiện RTW, tăng cường chức năng và giảm đau. Các can thiệp cụ thể là các hoạt động tập thể dục/vận động cho khuyết tật thể chất, liệu pháp nhận thức-hành vi cho các vấn đề tâm lý xã hội, các hoạt động mô phỏng công việc theo cấp độ để đào tạo nghề, và tư vấn hỗ trợ cho các vấn đề lao động, người sử dụng lao động, bảo hiểm và dịch vụ xã hội. Vai trò của các chuyên gia phục hồi chức năng trong việc thiết kế và thực hiện một chương trình phục hồi chức năng nghề nghiệp mạnh mẽ là rất có giá trị ở cấp độ công ty/xã hội (Hình 6.3).

Hình 6.3: Vai trò của các chuyên gia phục hồi chức năng trong việc kết nối nơi làm việc và năng suất thông qua các chương trình phục hồi chức năng nghề nghiệp. Sơ đồ cho thấy các chuyên gia phục hồi chức năng đóng vai trò cầu nối, liên kết “Hỗ trợ và điều chỉnh tại nơi làm việc” và “Năng suất của người sử dụng lao động/xã hội” thông qua “Các chương trình phục hồi chức năng nghề nghiệp”.

Cách tiếp cận Mô hình Sinh học-Tâm lý-Xã hội đối với Mất khả năng lao động (Bảng 6.10)

Năng suất của người lao động và sự khỏe mạnh tại nơi làm việc là những yếu tố quan trọng trong việc tăng cường quyền của một cá nhân được có một công việc tử tế, như được nêu trong Tuyên ngôn Quốc tế về Nhân quyền của Liên hợp quốc (Điều 23), WHO, và Tổ chức Lao động Quốc tế. Khi tình trạng mất khả năng lao động phát sinh, phục hồi chức năng nghề nghiệp trở thành một biện pháp giảm thiểu quan trọng để giảm bớt tác động của nó đối với người lao động bị thương, gia đình họ và xã hội. Các chiến lược RTW thành công dựa trên một chương trình phục hồi chức năng nghề nghiệp lấy người lao động làm trung tâm. Mô hình sinh học-tâm lý-xã hội của ICF (Hình 6.4) công nhận các yếu tố gây mất khả năng lao động như các tình trạng sức khỏe thể chất, tâm thần, nhận thức, giác quan (thị giác và thính giác), cảm xúc hoặc tâm lý dẫn đến việc làm bị hạn chế. ICF cũng xác định các hình thức việc làm khác, dù là có lương (công việc được trả lương) hay không có lương (công việc tình nguyện), và ảnh hưởng của chúng đối với việc phục hồi chức năng.

Hình 6.4: Phân loại Quốc tế về Chức năng, Khuyết tật và Sức khỏe (ICF). Sơ đồ mô hình ICF, cho thấy sự tương tác giữa Tình trạng sức khỏe, Chức năng & cấu trúc cơ thể, Hoạt động, Sự tham gia và các yếu tố Bối cảnh (Môi trường và Cá nhân).

Gánh nặng và chi phí trực tiếp cao có liên quan đến tình trạng mất khả năng lao động của người lao động. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh lưu ý rằng bảo hiểm bồi thường cho người lao động vào năm 2009 là 74 tỷ USD. Khả năng kiếm tiền giảm 15% trong vòng 10 năm, theo Bộ Lao động, trung bình dưới 60% thu nhập hộ gia đình trung bình. Hoạt động hàng ngày và sự tham gia xã hội bị ảnh hưởng, với các chi phí gián tiếp cho cộng đồng như mất năng suất và giảm chất lượng cuộc sống. Cần nỗ lực nhiều hơn vào các can thiệp tích cực (9% chi phí cho các chiến lược RTW và phục hồi chức năng nghề nghiệp) thay vì chi tiêu thụ động (91% chi phí cho thanh toán trợ cấp khuyết tật cho bồi thường lao động và lương hưu). Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế ủng hộ quan điểm này.

Đánh giá và Thẩm định Phục hồi chức năng Nghề nghiệp (Bảng 6.11)

Một cuộc đánh giá và thẩm định phục hồi chức năng nghề nghiệp toàn diện là rất quan trọng trong việc phát triển một kế hoạch tập trung vào nghề nghiệp cho những người lao động bán thời gian, toàn thời gian, làm công việc nhẹ hoặc được điều chỉnh, hoặc tự kinh doanh. Hai phương pháp tiếp cận chính là các công cụ do bệnh nhân báo cáo và việc kiểm tra khả năng do bác sĩ lâm sàng thực hiện. Cả hai bổ sung cho nhau trong việc cung cấp một bức tranh toàn cảnh về người lao động cho chuyên gia phục hồi chức năng. Ví dụ về các công cụ là FCE và Bảng câu hỏi Phục hồi Chức năng Công việc. Nhu cầu giáo dục của người lao động, loại nghề nghiệp mà người lao động sẽ tham gia hoặc tái tham gia, và mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động cũng rất cần thiết.

Mô hình Đánh giá Khuyết tật, Sinh kế và Phục hồi Việc làm (DELIVER)

Mô hình Đánh giá Khuyết tật, Sinh kế và Phục hồi Việc làm (DELIVER) (Hình 6.5) cung cấp một sự hiểu biết toàn diện về tình trạng mất khả năng lao động và RTW, theo mô hình ICF cho phục hồi chức năng nghề nghiệp. DELIVER cho phép phát triển các can thiệp phù hợp giải quyết cách tiếp cận tích hợp và sinh học-tâm lý-xã hội đối với tình trạng mất khả năng lao động. Điều này bao gồm đánh giá khuyết tật tổng thể (chất lượng cuộc sống, sự khỏe mạnh, chức năng chung, sự hài lòng trong công việc), khả năng hoặc năng lực làm việc (FCE, các bài kiểm tra thể chất/nhận thức/tâm thần, các thước đo hiệu suất), hồ sơ môi trường làm việc, động lực/đối phó, cấu trúc tâm lý xã hội và loại công việc. Hiệu quả của DELIVER cũng bị ảnh hưởng bởi nền kinh tế (sự sẵn có của việc làm và một ngành kinh doanh vững mạnh) và các chính sách cấp chính phủ về người khuyết tật.

Hình 6.5: Mô hình Đánh giá Khuyết tật, Sinh kế và Phục hồi Việc làm (DELIVER). Sơ đồ mô hình DELIVER cho thấy cách tiếp cận tích hợp và sinh học-tâm lý-xã hội, liên kết đánh giá công việc, khả năng làm việc, và các yếu tố khác với phục hồi chức năng nghề nghiệp và năng suất, tất cả đều nằm trong bối cảnh kinh tế, chính sách và tình trạng sức khỏe.

CÁC CAN THIỆP TRỞ LẠI LÀM VIỆC (RTW) (BẢNG 6.12)

RTW bị ảnh hưởng bởi mức độ thương tật và khả năng thể chất cũng như các yếu tố liên quan đến bệnh nhân và các hoàn cảnh bên ngoài trong khuôn khổ ICF. Các kết quả bao gồm từ việc trở lại công việc cũ không cần sửa đổi, trở lại công việc cũ có sửa đổi (nhiệm vụ có thể được giao phó, cung cấp các giới hạn, và/hoặc giảm giờ làm), trở lại cùng một nơi làm việc ở một vị trí khác, hoặc tìm một công việc mới phù hợp với kỹ năng và khả năng của người lao động. Điều trị sớm là không thể thiếu đối với RTW, và điều này bao gồm năm can thiệp trị liệu hoạt động hàng đầu: tiếp thu kỹ năng; dịch vụ, hệ thống và chính sách y tế; sản phẩm và công nghệ cho việc làm; xử lý căng thẳng và các yêu cầu tâm lý khác; và học việc. 10 kết quả hàng đầu liên quan đến những điều sau: việc làm có lương; cảm giác đau; các chức năng cảm xúc; xử lý căng thẳng và các yêu cầu tâm lý khác; tự túc kinh tế; chức năng sức bền của cơ; chức năng dung nạp bài tập; đảm nhận nhiều nhiệm vụ; tiếp thu, giữ và chấm dứt một công việc; và chăm sóc sức khỏe của bản thân. Bộ Lao động coi các biện pháp hỗ trợ nhân viên là hiệu quả về mặt chi phí. Can thiệp tại nơi làm việc dựa trên ba lĩnh vực: tập trung vào sức khỏe (cung cấp dịch vụ y tế cho người lao động bị thương), điều phối dịch vụ (cung cấp và tiếp cận các dịch vụ tại nơi làm việc), và sửa đổi công việc (sửa đổi nhiệm vụ và các thay đổi về công thái học hoặc nơi làm việc). Việc thực hiện hoạt động theo cấp độ, với các nhiệm vụ được sửa đổi và can thiệp đa lĩnh vực, giúp cải thiện RTW và chức năng làm việc.

Rèn luyện Công việc/Tăng cường Sức lao động (Bảng 6.14)

Các chương trình RTW cho những người lao động bị thương có các phương pháp điều trị đã đạt đến mức ổn định là rèn luyện công việc và tăng cường sức lao động. Rèn luyện công việc là một khóa vật lý trị liệu chuyên sâu về đào tạo và giám sát bài tập hướng tới một yêu cầu công việc cụ thể (các nhiệm vụ lặp đi lặp lại hoặc tăng khả năng vươn/đứng/đi/nâng). Tăng cường sức lao động là một chương trình liên ngành, cá nhân hóa, đặc thù cho công việc, sử dụng các hoạt động công việc thực tế hoặc mô phỏng với sự gia tăng hoạt động theo cấp độ để giúp phục hồi chức năng và khả năng nghề nghiệp. Việc tham gia vào một chương trình rèn luyện công việc hoặc tăng cường sức lao động không loại trừ việc đồng thời đi làm.

Chương trình Phục hồi Chức năng/Đánh giá Năng lực Chức năng

Một chương trình phục hồi chức năng (FRP) (Bảng 6.15) là một phương pháp tiếp cận theo nhóm liên ngành sử dụng mô hình phục hồi chức năng sinh học-tâm lý-xã hội và dành cho các cá nhân bị các tình trạng cơ xương khớp gây mất khả năng. Nó tập trung vào việc cải thiện chức năng hơn là loại bỏ cơn đau. FRP sớm có hiệu quả chi phí hơn, dẫn đến giảm thời gian nghỉ ốm và tỷ lệ RTW toàn thời gian từ 57% đến 80%. Điểm số FCE (Bảng 6.16) cũng tăng với 96% người tham gia cải thiện mức độ yêu cầu thể chất của họ từ khi nhập viện đến khi xuất viện. FCE là một quy trình đa diện nhằm đánh giá khách quan sự sẵn sàng về chức năng tổng thể và đặc thù cho công việc để RTW. Cần nhiều nghiên cứu hơn để tăng độ tin cậy và giá trị của FCE.

KẾT LUẬN (BẢNG 6.17)

Lợi ích của việc duy trì tỷ lệ có việc làm cao có thể đạt được bằng cách thực hiện hiệu quả các chiến lược do y học lao động và phục hồi chức năng nghề nghiệp cung cấp. Trọng tâm là phòng ngừa các bệnh tật, thương tật và tử vong liên quan đến công việc thông qua sự lãnh đạo và lập kế hoạch chu đáo, các chính sách bảo vệ, thiết kế công thái học và một lực lượng lao động có ý thức về sức khỏe. Khi các khiếm khuyết có từ trước hoặc mắc phải gây ra các hạn chế hoạt động hoặc hạn chế hiệu suất công việc, nhóm đa ngành của y học lao động và phục hồi chức năng nghề nghiệp có thể giúp điều trị, bù đắp, phục hồi hoặc tối ưu hóa sự tham gia và chức năng trong công việc.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Cancelliere C, Donovan J, Stochkendahl M, et al. Factors affecting return to work after injury or illness: best evidence synthesis of systematic reviews. Chiropr Man Therap. 2016;24(1):32.
2. Occupational Safety and Health Administration (OSHA). Ergonomic Workstation eTool.
3. Rashid M, Kristofferzon M, Nilsson A, et al. Factors associated with return to work among people on work absence due to longterm neck or back pain: a narrative systematic review. BMJ Open. 2017;7(6):e014939.

Bảng chú giải thuật ngữ Y học Anh-Việt (Chương 6)